Redactie Nieuwsbrief

j.v.houdt@enschede.nl of nieuwsbrief_enschede-owner@mailman.christenunie.nl

Burgerforum Kiesstelsel

Waarschijnlijk is het u niet ontgaan, maar er is in Nederland een nieuw fenomeen. Het Burgerforum Kiesstelsel. Een van de speeltjes van D’66 naar het zich laat aanzien. Minister Pechtold, o.a. van Bestuurlijke vernieuwing, heeft het burgerforum ingesteld. Als opdracht kreeg het forum mee te kijken welk kiesstelsel het beste bij Nederland past. Dus niet, wat sommigen nu al luid beweren, de opdracht om een nieuw/ander kiesstelsel in te voeren. Wanneer blijkt dat het huidige kiesstelsel het beste is voor ons land dan zal dat gewoon zo blijven. Overigens buigt het forum zich alleen over het kiezen van de Tweede Kamer.

De cursus

Omdat van de 140 geselecteerden maar bitter weinig personen verstand hebben van het onderwerp is er de eerste bijeenkomsten veel tijd en energie gestoken in de theorie. Wat is een kiesstelsel eigenlijk? Welke onderdelen maken deel uit van een kiesstelsel? Hoeveel kiesstelsels zijn er eigenlijk? Wat zijn de voor- en nadelen van ieder kiesstelsel? Zomaar een greep uit de vragen die beantwoord moeten worden wil je tot een goed advies komen.

Een kiesstelsel is de manier waarop de stemmen van de burgers vertaald worden naar zetels in de Tweede Kamer. Een kiesstelsel bestaat grofweg uit een drietal bouwstenen: districten, stemprocedure en stemformule.

Districten:

Op dit moment hebben we in Nederland één district. Een mogelijkheid zou zijn om meerdere districten te genereren. Voordeel hiervan is dat de gekozen politici duidelijker aan een district verbonden zijn. Verder kan een district meervoudig (dat betekent dat een district meerdere zetels krijgt) of enkelvoudig (een district krijgt één zetel) zijn.

Stemprocedure:

In Nederland stemmen we op personen. De partij levert een lijst van kandidaten aan die op volgorde van geschiktheid gepresenteerd wordt. Maar de kiezer kan deze volgorde doorbreken middels het uitbrengen van voorkeursstemmen. Feitelijk is het zo dat wij vaak de lijsttrekker stemmen, die krijgt dus de meeste voorkeursstemmen. De huidige procedure heet het open lijstenstelsel. Duidelijk zal dan zijn dat er een gesloten lijstenstelsel is, dat houdt in dat de partij een lijst van geschikte kandidaten maakt, en de kiezer kan alleen op de partij stemmen. Heeft de partij genoeg stemmen dan begint de afvaardiging boven aan de lijst totdat alle beschikbare zetels voor de partij bezet zijn. In de procedure groep lijsten is er ook nog het vrije lijstenstelsel. De kiezer mag meerdere stemmen uitbrengen. Op kandidaten van dezelfde of van verschillende partijen. De 'voorkeurstemmen' hebben invloed op de uiteindelijke volgorde van de lijst en dus op welke kandidaten er verkozen worden.Tegenover de lijsten staat het stemmen op personen. Alle kandidaten moeten zelfstandig voldoende stemmen halen om een zetel te krijgen. Meeliften op het overschot aan stemmen van een partijgenoot is dus niet mogelijk.

Stemformule:

In Nederland hebben we op dit moment het systeem van evenredige vertegenwoordiging. Als een partij 5 % van de stemmen haalt dan krijgt een partij ook 5% van de zetels. Naast deze formule bestaat er nog de formule van relatieve meerderheid. De partij met de meeste stemmen wint alle zetels, zelfs als het percentage van de behaalde stemmen onder de 50% plus 1 blijft. Naast de relatieve meerderheid is er nog de absolute meerderheid, de partij met 50% plus 1 van de stemmen wint alle zetels. In dit geval is er vaak een tweede ronde nodig, dan wel een eerste ronde met meerdere kiezersvoorkeuren.

Kiesstelsel-families

Hoeveel kiesstelsels zijn er? In principe oneindig veel. Van de genoemde bouwstenen is een scala aan combinaties mogelijk. Wel is er een onderverdeling te maken in “families” alhoewel daar ook niet altijd een duidelijke grens tussen is:

• Relatieve Meerderheid in enkelvoudige districten
• Absolute Meerderheid in Enkelvoudige Districten
  • Twee ronden
  • Enkele overdraagbare stem in enkelvoudige districten
• Enkele overdraagbare stem in meervoudige districten.
• Evenredige stelsels met lijsten
• Gemengde stelsels

1. Het Canadese systeem. Elk district levert een kandidaat. Deze kandidaat moet gewoon de meeste stemmen halen.

2. Elk district levert een kandidaat op basis van absolute meerderheid. Dit kan door twee rondes te organiseren (Frankrijk) voor het geval er in de eerste ronde geen kandidaat met absolute meerderheid is, dan wel de kiezer in de eerste ronde direct al de mogelijkheid te geven de kandidaten op volgorde van gewenstheid te plaatsen (Australië).

3. Het Ierse systeem. Elk district mag meerdere kandidaten leveren. De kiezer mag direct de kandidaten nummeren op gewenste volgorde.

4. Het Nederlandse systeem, al dan niet met het gebruik van districten.

5. Het Duitse systeem, een landelijke stem en een districtstem. De landelijke zetels worden eerst gevuld met districtskandidaten, daarna wordt er aangevuld vanuit een landelijke lijst. Wanneer er landelijk niet genoeg zetels behaald zijn om alle districtskandidaten te plaatsen worden er gewoon meer zetels geplaatst.

Regiobijeenkomsten

Voor Overijssel zijn er twee regiobijeenkomsten gepland. Op 6 juni zijn we in Enschede. Schouwburg Podium Twente. Op 13 juni zijn we in Zwolle. Nieuwe Buitensociëteit. Beide avonden vangen aan om 20:00 uur en duren tot 22:00 uur.

Contact

Wanneer u meer wil weten over het Burgerforum Kiesstelsel kunt u terecht op de website: www.nederlandpraatmee.nl. Uiteraard kunt u ook de regiobijeenkomst bezoeken om met de burgerforumleden in discussie te treden. Ook kunt/mag u mij gerust mailen. Daarnaast ben ik natuurlijk ook persoonlijk hierop aanspreekbaar.

Peter-Jan van Tuil, lid Burgerforum Kiesstelsel

p.tuil@burgerforumkiesstelsel.nl