Uit: Binnenlands Bestuur van zaterdag 8 mei 2004.

Steeds meer gemeenten komen in verzet tegen de kabinetsplannen om belangrijke delen van de zorg op hun bord te leggen. Het kabinet heeft onlangs een contourenschets van de Wet maatschappelijke ondersteuning (WMO) naar de Tweede Kamer gestuurd.

De WMO gaat hulp vergoeden die nu uit de Awbz wordt betaald. Het gaat bijvoorbeeld om huishoudelijke hulp, ondersteuning en activering (zoals dagbesteding voor ouderen), bijzonder vervoer en een aantal specifieke subsidies, zoals die voor doventolken en de opvang van dak- en thuislozen. Gemeenten moeten de wet uitvoeren. Daartoe wordt geld uit de Awbz overgeheveld naar het Gemeentefonds. De Welzijnswet en de Wet voorzieningen gehandicapten gaan op in de WMO. Met de nieuwe wet wil het kabinet de almaar toenemende kosten van de Awbz beteugelen. Bovendien kan maatschappelijke zorg efficiënter lokaal worden georganiseerd, aldus het kabinet.

Veel gemeenten verzetten zich tegen de nieuwe wet vanwege de grote financiële onzekerheid waarmee die omgeven is. 'Zo is het volstrekt onduidelijk hoeveel geld gemeenten krijgen voor uitvoering van de wet. Komt er een budget dat meeademt met de stijgende zorgkosten door de vergrijzing? Het lijkt er eerder op dat er zo weer bezuinigd kan worden als de rijksmiddelen ontoereikend zijn. Ik snap dat er een groot probleem met de kostenbeheersing in de Awbz is, maar dat probleem wordt nu gewoon over de schutting gegooid. Ze schuiven het af op de gemeenten. Zo ga je als overheden niet met elkaar om', zegt wethouder Tymon de Weger (ChristenUnie) van Enschede.

De gemeenten hebben eerder slechte ervaringen opgedaan met de overheveling van rijkstaken. Zo heeft de uitvoering van de Wet voorzieningen gehandicapten en de instelling van Regionale Indicatieorganen gemeenten veel meer geld gekost dan ze van het rijk kregen.

Volksverzekering
Dat de gemeenten beleidsvrijheid krijgen bij de uitvoering van de WMO kan daarnaast tot grote rechtsongelijkheid leiden, vindt De Weger. Het kabinet kondigt in de contourenschets onder meer 'het verdwijnen van een aantal verzekerde rechten' aan, omdat het 'een groter beroep wil doen op de eigen draagkracht van burgers'. Maar het schrijft niet welke verzekerde rechten niet meer worden vergoed. Aan de gemeenten wordt overgelaten de grens te trekken tussen 'gebruikelijke hulp' die niet wordt vergoed en 'noodzakelijke hulp' die wel voor betaling in aanmerking komt. De Weger: 'Dat leidt tot ontwrichting en onrust. Heel slecht voor de burgers. Ik vind dat er landelijke richtlijnen moeten komen wanneer er recht is op zorg, anders wordt het een rommeltje.' Hij verwijst naar de jarenlange strijd voor een landelijk werkend protocol voor de Wet voorzieningen gehandicapten, dat uniforme afspraken vastlegt voor minimale gehandicaptenzorg. Het kabinet zet in de contourenbrief voor de WMO weer een streep door dit protocol.

Het is De Weger hoe dan ook een doorn in het oog dat met de nieuwe wet de solidariteitsgedachte van de Awbz wordt losgelaten. 'De Awbz is een volksverzekering die in principe burgers gelijke rechten geeft op zorg. Dat idee wordt verlaten voor dat deel van de Awbz dat naar de gemeenten wordt overgeheveld. Je kunt voorzien dat gemeenten straks zorg verstrekken voor zover het budget dat toelaat. En dan is er geen sprake meer van een volksverzekering.' Willen gemeenten de wet omarmen dan zullen er duidelijke indicatienormen moeten komen, zegt De Weger. Ook is een afdoende en flexibel budget vereist en moet worden gegarandeerd dat gemeenten werkelijk de regie in handen krijgen, want ook die garanties ontbreken in de contourenbrief. 'Zo ligt het voor de hand welzijnstaken voor ouderen die buiten een instelling wonen bij de gemeenten onder te brengen. Maar de budgetten zitten nu bij de zorginstellingen. De geldstromen lopen buiten ons om. Daarvoor moeten we dus budget krijgen of er moeten regels komen, die gemeenten beslissingsbevoegdheid geven.'

Alle Twentse gemeenten hebben zich onlangs tegen de WMO gekeerd, zolang die niet aan deze harde voorwaarden voldoet. Ook de VNG heeft staatssecretaris Ross van Volksgezondheid inmiddels in een brief laten weten momenteel onvoldoende vertrouwen te hebben 'dat het kabinet met een voor gemeenten uitvoerbaar voorstel komt'. (EL)

Lees verder: artikel uit VNG-magazine...